Ustawa Rządowa, znana głównie pod nazwą Konstytucja 3 maja, została uchwalona w 1791 roku. Był to pierwszy tego rodzaju akt prawny w Europie, choć w praktyce obowiązywał jedynie przez niespełna 15 miesięcy.
Wśród kilkunastu ustaw uchwalonych przez Sejm Wielki obradujący od 1788 roku znalazła się również Ustawa Rządowa, określana częściej jako Konstytucja 3 maja. Akt prawny m.in. znosił liberum veto (którego w praktyce nie stosowano już od dłuższego czasu), wolną elekcję i wszelkiego rodzaju konfederacje, a także wprowadził trójpodział władzy oraz monarchię dziedziczną. Nowe przepisy odbierały prawo głosu szlachcie nieposiadającej ziemi (gołocie) i przyznawały je bogatemu mieszczaństwu, co miało ograniczyć demokrację szlachecką. Zadeklarowano także odejście od nadmiernego ucisku systemu pańszczyźnianego.
Prawdą jest, że przyjęcie konstytucji odbyło się w warunkach zamachu stanu. Nie poinformowano o obradach głównych oponentów, a Zamek Królewski, w którym się odbywały, został obstawiony przez Gwardię Królewską i wojsko pod wodzą księcia Józefa Poniatowskiego.
Mimo to trudno zrozumieć postępowanie magnatów – Franciszka Branickiego, Seweryna Rzewuskiego i Stanisława Szczęsnego Potockiego – którzy pomocy w rozwiązywaniu krajowych konfliktów szukali w Petersburgu. Podczas wizyty u carycy Katarzyny II nakłaniali ją do zbrojnej interwecji w Polsce w celu przywrócenia dawnego porządku, na co ta ochoczo przystała.
14 maja 1792 roku w Targowicy zawiązano konfederację zbrojną, a po czterech dniach carskie wojska wkroczyły do Polski. Dwa miesiące później (dokładnie 24 lipca) swój akces do Targowicy ogłosił sam król Stanisław Poniatowski. Już wtedy de facto Konstytucja 3 maja uznawana była za nieważną.
Polecamy także:
Przewozili świnie w skandalicznych warunkach – zajmie się nimi sąd
Dzień Flagi. Historia i ochrona prawna symboli państwowych